Rolexencyclopedie

Jacques Ernest Jean Piccard werd geboren op 28 juli 1922 (1922-2008) in Brussel. Zijn vader Auguste was een bekende wetenschapper die Uranium 235, door hem ook wel Actinuran genoemd, ontdekt heeft.

In oktober 1927 was hij aanwezig op de vijfde Solvay internationale conferentie over elektronen en fotonen in Brussel. Op bovenstaande foto staat Auguste linksboven, Marie Curie zit in het midden en rechts vooraan zit Albert Einstein. Op de bijeenkomst werd gediscussieerd over de Quantum Theorie van Einstein.

Auguste raakte geïnteresseerd in de ballonvaart als een manier om kosmische straling in de bovenste atmosfeer te bestuderen. Met zijn experimenten heeft hij een deel van de Relativiteitstheorie van Einstein bewezen. In 1931 behaalde Auguste een recordhoogte van 50.000 feet in een ballon met de eerste drukcabine, hiermee werd hij de eerste persoon die de stratosfeer bereikte en weer veilig terugkwam.

Met de ervaringen die Auguste met de ballon had opgedaan begon hij een vaartuig te ontwikkelen dat zou kunnen afdalen in het water. De wetten van buoyancy (drijfvermogen) golden ook hiervoor dus er werd een systeem gemaakt waarbij een lichter dan water brandstof vrijgelaten werd uit een externe tank die zich vervolgens vulde met zeewater. Dit gaf voldoende negatieve buoyancy om af te dalen en voor het opstijgen werd het zeewater gedumpt.

Jacques Piccard begon in 1943 met het studeren van Economie aan de universiteit van Geneve maar hij onderbrak zijn studie om zich aan te melden bij het Franse Eerste leger. Na de oorlog begon hij zich steeds meer bezig te houden met de werkzaamheden van zijn vader. In 1948 werd een eerste werkbare versie van het vaartuig, genaamd bathyscape, gemaakt met geld van een Belgische wetenschappelijke stichting. Er werd met succes een onbemande afdaling gemaakt tot 4.600 feet maar het vaartuig raakte beschadigd bij terugkeer in woeste baren. In 1953 werd er een tweede versie gebouwd voor de Franse Marine. De stad Trieste (I) bestelde in 1954 een derde versie waarmee een recorddiepte werd bereikt van 10.335 feet bij het Italiaanse eiland Ponza in de Middellandse Zee.

In 1956 legde Jacques Piccard contact met de US Navy. Hij werd uitgenodigd om met het vaartuig, nu Trieste genaamd, naar San Diego te komen om samen te werken met wetenschappers die de biologische en akoestische eigenschappen van diepe ‘scattering’ (verstrooiing) lagen onderzochten. Het bleek dat dit gebieden waren waar de geluidsreflectie verschilde op verschillende dieptes en in wisselende licht condities. Twee jaar later kocht de Navy de Trieste en werd Piccard aangetrokken als consultant.  De Navy zag ook de waarde van de Trieste om in te zetten bij duikbootongelukken en het redden van de bemanning. In de eerste 17 maanden maakte de Trieste 22 duiken waarbij drie diepterecords werden gebroken.

In de vroege ochtend van 23 januari 1960 stapten Jacques Piccard en Lt. Don Walsh, een duikboot officier, aan boord van de Trieste in de ruige zee bij Guam. Dit was het begin van een afdaling naar de op 36.000 feet diepte gelegen Challenger Deep kloof in de Mariana Trog.

De Trieste had geen apparatuur bij zich en het was ook niet de bedoeling om experimenten te doen. De missie was puur bedoeld om te bewijzen dat deze diepte bereikt kon worden. De afdaling verliep probleemloos totdat Piccard en Walsh op 30.000 feet diepte luid gekraak hoorden. De duik werd wel voortgezet en uiteindelijk landden ze op een diepte van 35.800 feet in een tabaksbruine prut. Walsh beschreef de ervaring als ‘being in a big bowl of milk’. Op de bodem zagen zij een platvis en een nieuwe garnalensoort. Marine biologen hebben later hun waarnemingen in twijfel getrokken omdat volgens hen geen vis een druk van 17.000 psi op deze diepte kon overleven. Nadat Piccard scheuren had gezien in de ruiten van de Trieste besloot hij na 20 minuten de terugreis aan te vangen en zonder problemen kwamen Piccard en Walsh weer aan de oppervlakte.

De missie trok wereldwijd de aandacht en Jacques Piccard heeft later het boek ‘Seven Miles Down’ geschreven in samenwerking met Robert Deitz, een bekende geoloog die mee had geholpen met de planning van de missie.

Afb.: Jacques Piccard en Lt. Don Walsh ontvingen van president Eisenhower een onderscheiding vanwege hun heldendaad in de Mariana Trog

Rolex had voor de afdaling in de Mariana Trog een speciaal horloge ontworpen, de Deep Sea Special, die aan de buitenkant van de Trieste bevestigd zat. Na terugkeer uit de Trog bleek dat de Rolex een druk van 17.000 psi zonder enig probleem doorstaan had.
Voor Rolex was dit het zoveelste bewijs dat haar horloges onder de meest extreme omstandigheden op de seconde gelijk bleven lopen en dat zij gedragen konden worden in alle uithoeken van de aarde.

Jaap Bakker

Panerai heeft een fascinerende en kleurrijke geschiedenis die is verweven met de historie van Rolex en eveneens met die van de Koninklijke Italiaanse Marine, de Duitse Kampfschwimmer’s en het Egyptische leger. Vele denken dat Rolex en Panerai als verre neven zijn maar in werkelijkheid zijn ze veel meer als broers.

In 1860 opende Giovanni Panerai (1825-1897) een horloge winkel in Florence (I) waar zakhorloges van hoge kwaliteit verkocht werden.

In 1864 startte Guido Panerai & Figlio in Florence. Zij waren gespecialiseerd in mechanieken en het ontwerpen en produceren van hoogwaardige apparatuur voor de Italiaanse Marine. Uit dit bedrijf zou uiteindelijk Officine Panerai ontstaan.

In het begin van de 20^ste eeuw ontstond Orologeria Svizzera wat veel meer deed dan het verkopen van horloges. Zij verkochten gereedschappen en accessoires voor precisie werk en hadden eveneens een reparatie afdeling voor horloges en klokken wat leidde tot de eerste school voor uurwerkmakers in Florence.

In 1915 ontwikkelde en patenteerde Guido Panerai een proces waarmee lichtgevende markers gemaakt konden worden voor de apparatuur van de Italiaanse Marine. De naam die hij er aan gaf was Radiomir.

Het is aannemelijk dat Guido Panerai geen idee had dat zijn Radiomir extreem gevaarlijk en zeer giftig was omdat het gebaseerd was op Radium wat een van de meest radioactieve chemische elementen is die er bestaan.

In het periodiek systeem der elementen heeft Radium atoomnummer 88 en zijn symbool is Ra. Radium is meer dan een miljoen keer meer radioactief dan dezelfde massa Uranium en het heeft een halfwaardetijd van 1602 jaar.

Guido Panerai zag als groot voordeel van Radium dat het geen externe bron van energie nodig heeft om licht te kunnen geven.

‘ Nothing in life is to be feared, it is only to be understood. Now is the time to understand more, so we may fear less ‘- Marie Curie (1867-1934)

Radium was ontdekt door de beroemde Nobelprijs winnende natuur- en scheikundige Marie Curie, samen met haar echtgenoot Pierre Curie. Marie Curie ontdekte niet alleen radioactiviteit maar gaf het ook de naam. Madame Curie, in 1867 geboren in Polen, was de eerste wetenschapper die twee verschillende Nobelprijzen won.

Marie vertrok in 1891, op 24 jarige leeftijd, naar Parijs om te gaan studeren aan de Universiteit van Parijs. Hier behaalde zij haar diploma’s en voerde zij haar wetenschappelijke experimenten uit die de wereld zouden veranderen. Marie was getrouwd met Pierre Curie, een co-laureaat van de Nobelprijs. Haar dochter Irene Joliot-Curie en haar schoonzoon Frederic Joliot waren beide ook Nobelprijs winnaars. De conversatie bij het kerstdiner in huize Curie ging zeer waarschijnlijk niet alleen over het weer!

Marie Curie ontdekte twee elementen van het periodiek systeem, radium en polonium. De laatste vernoemde zij naar haar geboorteland Polen.

Zij was een pionier op het gebied van de stralingstherapie waarbij radioactieve isotopen gebruikt werden om kankercellen te doden. Marie en haar echtgenoot ontdekten in 1898 radium in pitchblende (pitchblende, ook wel uraniniet genoemd, is een mineraal dat hoofdzakelijk bestaat uit oxides van het element uranium, UO2 en UO3. Het is de hoofdbron voor uranium. Het mineraal is zwart van kleur, vandaar determ ‘pitch’. Duitse mijnwerkers spraken van ‘blende’ omdat ze geloofden dat het

bestond uit talloze verschillende metalen die door elkaar ‘geblend’ waren. Uit het verval van uranium ontstaat o.a. radium) dat afkomstig was van de regio Noord Bohemen in de voormalige Tsjechische Republiek.

In 1910 isoleerden Curie en Andre-Louis Debierne radium als een puur metaal door een proces van elektrolyse van een zuivere radium chloride oplossing waarbij een lood cathode gebruikt werd en het werd gedestilleerd in een atmosfeer van waterstofgas.

Helaas werd de blootstelling aan radium verantwoordelijk gehouden voor de vroegtijdige dood van Marie Curie.

Het zilverwit kleurige metaal Radium werd gebruikt als zelfvoorzienende bron van licht voor horloges, vliegtuigschakelaars, klokken en de wijzerplaten van velerlei instrumenten. Niemand realiseerde zich dat dit materiaal zeer radioactief en dodelijk was.

Ook Guido Panerai zal zich hier niet van bewust zijn geweest toen hij in 1915 zijn patent aanvroeg voor Radiomir.

Illustratief voor wat dit alles in de praktijk betekende voor het omgaan met radium is een beroemd stuk uit de Amerikaanse geschiedenis, genaamd ‘The Radium Girls’.

The Radium Girls waren een groep vrouwelijke fabrieksarbeiders die vergiftiging met straling aan den lijve ondervonden door het verven van horloge wijzerplaten met lichtgevende, op radium gebaseerde verf in 1917 in Orange, New Jersey. De Girls was verteld dat de verf onschadelijk was. Ondertussen kregen zij dodelijke hoeveelheden binnen doordat zij met hun lippen een puntje maakten van de kamelenharen op hun kwastjes. Zij vonden het materiaal zo leuk dat zij ook hun nagels er mee begonnen te lakken, zich er mee opmaakten en het zelfs op hun tanden smeerden.

Vervolgens lieten zij bij bosjes het leven. Vijf Girls hebben een rechtzaak aangespannen tegen hun werkgever, U.S. Radium Corporation, vanwege het krijgen van een werkgerelateerde aandoening. Na vele jaren en inspanningen hebben ze deze zaak weten te winnen.

Radium werd in die tijd voor van alles en nog wat gebruikt. Ingrediënt in voeding voor de smaak en als bewaarmiddel. Het werd ook toegevoegd aan tandpasta, haargel en het werd zelfs in sommige voedingsmiddelen gestopt vanwege de helende werking.

De eerste horloges die Rolex voor Panerai heeft gemaakt hadden Radiomir Panerai op de wijzerplaat staan en deze radioactieve horloges zijn gemaakt tot 1954. Deze horloges zijn nog steeds hoogst radioactief. Sommige mensen laten zich zand in de ogen strooien doordat de wijzerplaat geen licht meer geeft maar het gevaarlijk radium is er nog steeds. Radium geeft licht door het contact met zinksulfide en op een gegeven moment is alleen de zinksulfide op, niet het radium. Op de Geiger teller is te zien dat er nog steeds sprake is van radioactiviteit.

Ondanks dit hele verhaal zijn de originele Radiomir Panerai horloges een zeer geliefd verzamelaarobject. In de USA worden er bedragen van $ 100.000 en hoger voor betaald (hopelijk inclusief antistralingspak).

Jaap Bakker