Rolexencyclopedie

Het mechanische uurwerk van een Rolex is natuurlijk al een kunstwerk op zich. Zowel technisch, het geheel van schroefjes, tandwielen en veren dat zo nauwkeurig de tijd kan aangeven, als esthetisch, de prachtige manier waarop het uurwerk is afgewerkt. Toch zijn er mensen die hier geen genoegen mee nemen en hun artistieke vaardigheden loslaten op het onderwerp Rolex.
Dat dit fenomeen zich op allerlei wijzen kan uiten blijkt uit de afbeeldingen die volgen. Het is een bonte verzameling van tekeningen, schetsen, schilderijen en beelden. Er zit zelfs een hotel bij dat bol staat van Rolex als kunstvorm.

Afb.: een schilderij van de Italiaanse kunstenaar Marcello Reboani. Volgende link naar de site van Reboani toont een ander Rolex kunstwerk van zijn hand:
Rolex Daytona door Marcello Reboani

Afb.: de Rolex Milgauss door de ogen van Charles Helleu. Naast Rolex heeft Helleu ook andere horlogemerken gefotografeerd zoals op zijn site te zien is:
Horloges door Charles Helleu

De drie bovenstaande foto’s zijn van kunstwerken van de Braziliaanse kunstenaar José Geraldo Reis Pfau. Deze 57-jarige Braziliaan werd geboren en groeide op in Blumenau, Santa Catarina. Reis Pfau maakt miniaturen van motorfietsen gebouwd met horloge onderdelen, waaronder deze van Rolex. Hij beschouwt het maken hiervan nog steeds als een hobby die hij beoefent in de avonduren. Voorlopig is de collectie, die meer dan 200 kunstwerken omvat, privé bezit maar in de toekomst hoopt Reis Pfau ze ook te kunnen verkopen.
De passie voor motorfietsen startte voor Reis Pfau in de zestiger jaren en gaandeweg raakte hij geïnteresseerd in het bouwen van miniaturen van deze tweewielers. Bij zijn research naar de mogelijkheden voor zijn hobby kwam hij prachtige stukken tegen gemaakt van hout, aardewerk, schroeven en draad maar het werken met horloge onderdelen en brillen leek echt vernieuwend te zijn.
Een vriend van Reis Pfau, Alexandre Ranieri Peters, schoot hem te hulp bij het verkrijgen van de onderdelen. Deze vriend had een winkel en met een reclamecampagne gaf hij potentiële klanten aan dat zij, bij het kopen van een horloge of een bril, hun oude exemplaar konden gebruiken voor een eerste aanbetaling.
Nog meer motorfietsen staan op de volgende site van Reis Pfau:
José Geraldo Reis Pfau

Bovenstaande foto’s zijn genomen in het fantastische Hotel d’Orologio in Florence. Het uitgangspunt voor het ontwerp en de inrichting van dit hotel is de ‘International Haute Horlogerie’ geweest, met de nadruk op collecties van Vintage horloges. Hier hebben topstukken uit de horlogewereld gediend voor de details in de decoratie en als suggestie voor de inrichting. Het gevoel voor detaillering gaat zo ver dat de kranen kopieën zijn van de kronen van horloges.
De diavoorstelling op de site van het hotel laat nog veel meer prachtige dingen zien:
Hotel d’Orologio

Op de site van de Britse kunstenaar Thomas Brown zijn te midden van de meest uiteenlopende onderwerpen ook vier foto’s van Rolex horloges te vinden:
Thomas Brown Rolex

Bovenstaande foto toont de Franse schilder Didier Valle, geboren in Parijs in 1958 en thans woonachtig en werkzaam in Bordeaux, met een schilderij van een Rolex Daytona. Op zijn site zegt hij met grote letters: “I LOVE WATCHES, SO I PAINT THEM….”.
Een aantal jaren geleden was hij bezig met een serie schilderijen van de dashboards van verzamelaars auto’s toen hem, kijkend naar de klokken op de dashboards, ineens te binnenschoot hoe het voor de hand lag om horloges te gaan schilderen; alles dat hij zocht in een onderwerp, verschillende materialen, formaten, lettertypes, transparantie, zat gevat in horloges.
De volgende link laat een wand vol met horloge schilderijen van Valle zien, waaronder ook twee Rolex horloges:
Didier Valle

Jaap Bakker

Afb.: een foto van het Huygenshuis vlak voor de sloop in 1876. In de plaats er van werd een nieuw Ministerie van Justitie gebouwd. In de toenmalige tuin zijn nu de gebouwen van de Tweede Kamer

Hieronder volgt een artikel van prof. dr. ir. C.A. Grimbergen over de geschiedenis van het Huygenshuis in Den Haag dat helaas aan het einde van de 19e eeuw afgebroken is voor de bouw van een nieuw ministerie.
De heer Grimbergen is ondermeer voorzitter van de Federatie Klokkenvrienden en voorzitter van de Nederlandse sectie van de Antiquarian Horological Society. Eveneens is hij al meer dan 25 jaar bestuurslid in Zaandam (Museum van het Nederlandse Uurwerk).

Over het geheel genomen is Nederland altijd veel te bescheiden geweest over de genialiteit van met name Christiaan Huygens. Jarenlang verschenen er alleen maar boeken over hem die door buitenlandse auteurs waren geschreven. Op 6 oktober 1997 ging de ruimtesonde Cassini de ruimte in met aan boord de Europese ruimtecapsule Huygens, een naam die de Amerikanen er aan gegeven hadden, om deze in 2004 neer te laten op de Saturnusmaan Titan. Dit project heeft nauwelijks aandacht gekregen in de vaderlandse pers.

Het artikel over het Huygenshuis:

HuisHuygensHR

Jaap Bakker

De verkoopcijfers van Zwitserse horloges waren ernstig geraakt door WOII, helemaal nadat Duitsland Vichy in Frankrijk bezet had in november 1942 en het neutrale Zwitserland zich compleet ingesloten zag door vijandelijke troepen. Horlogefabrikanten waren afgesloten van hun beste klanten, de Britten en de Amerikanen.

Afb.: Helemaal rechts Clive Nutting met zijn ‘Brothers in Arms’ in Stalag III

Rolex echter zag dat er grote aantallen Britten en Amerikanen zich letterlijk op de drempel van Zwitserland bevonden namelijk in de Duitse prisoner-of-war (POW) kampen. Zo bevonden zich in kamp Stalag Luft III in Sagan, Duitsland (nu Polen) ongeveer 10.000 geallieerde vliegeniers die boven bezet Europa waren neergeschoten. Verspreid over het Duitse Rijk waren er nog duizenden officieren die geïnterneerd
waren in de verschillende Oflag (officieren POW kampen).

Het geniale van Hans Wilsdorf was dat, het was voorjaar 1943, hij er op gokte dat de geallieerden zouden winnen (extra opvallend omdat Wilsdorf een Duitser was). Wat hij de duizenden POW’s aanbood was dat ze nu een Rolex konden krijgen en pas na de oorlog hoefden te betalen. In een brief aan POW Clive Nutting (waarover zo meer) formuleerde Wilsdorf het als volgt: “..but you must not even think of settlement during the war”.
De inschatting van Wilsdorf was dat zijn grote blijk van vertrouwen het moreel van de gevangenen te goed zou komen. Daarnaast was het hebben van een horloge voor deze groep gevangenen, veel vliegeniers, van groot belang; na een eventuele ontsnapping konden zij alleen met de trein bij de grenzen komen en dan was de juiste tijd onontbeerlijk. Daarnaast konden zij met de chronograaf exact de patrouilles van de ‘goons’ (kampbewakers) timen en dit leidde tot de ‘Great Escape’ op 24-25 maart 1944 toen 76 mensen ontsnapten door tunnel ‘Harry’ (deze gebeurtenis is later verfilmd in ‘The Great Escape’).

Hoewel de meeste POW’s de goedkopere en kleinere Speed King hadden besteld had Clive Nutting (gevangene nr. 738 in Stalag Luft III in Sagan, Duitsland) op 4 augustus 1943 zijn nieuwe Rolex Oyster Chronograaf ref. 3525(nr. 122, kastnr. 185983) in staal om zijn pols.

Een korte omschrijving van dit horloge luidt als volgt:

Two-body, polished and brushed, screwed-down case back, concave lugs. D. Matte black with luminous gilt-edged Arabic numerals, outer gilt minute/seconds track, subsidiary seconds and 30-minute register dials, outermost gilt tachometer and telemeter scales. Luminous gilt “baton” hands. M. 13”’, rhodium-plated, 17 jewels, straight line lever escapement, monometallic balance, self-compensating Breguet balance-spring, index regulator.

Dial, case and movement signed.

Diam. 35 mm. Thickness 14 mm.

Bij zijn verschijning in het begin van de jaren 40 kostte de stalen uitvoering 350 en de 18k gouden 935 Zwitserse Franken.

Clive Nutting (rechts op bovenstaande foto) was schoenmaker van beroep en was derhalve van grote waarde voor zowel de Duitsers als de POW’s. Hij ontving een toelage van de Duitsers waardoor hij geld naar zijn familie in Engeland kon sturen en geld kon lenen aan de medegevangenen. Hij kon zich, zelfs in deze omstandigheden, een mooi horloge permitteren.

Het bijzondere aan het horloge van Nutting is dat het tot op de dag van vandaag gedocumenteerd is.
Direct na de oorlog, bij zijn thuiskomst in Acton, Londen in augustus 1945, schrijft hij Hans Wilsdorf dat zijn horloge, hoewel het de koude omstandigheden bij de evacuatie van de kampen goed heeft doorstaan, nu een uur voorloopt. Waar kan hij het laten maken? Kan hij de definitieve afrekening krijgen?
Vanwege Engelse koers restricties krijgt Nutting de rekening van 15 pond 12s 6d pas in 1948. Hij heeft de chronograaf gedragen tot zijn dood in 2001 in Australië, 90 jaren oud.
In 2003, gedateerd op 28 maart, is er een rekening van 2.356 Australische Dollar (1.400 euro) van een horlogemaker in Sydney voor het horloge van Nutting.

In 2007 is de Rolex Chronograaf onder de hamer gekomen bij veilinghuis Antiquorum Geneva. De geschatte waarde voor de veiling was 80.000-100.000 euro maar uiteindelijk is het horloge niet verkocht. De huidige eigenaar is niet bekend.

Jaap Bakker